Αποκριές στη Δυτική Μακεδονία: Το έθιμο των «φανών» στην Κοζάνη, οι «μπουμπούνες» της Καστοριάς και του Λεχόβου, οι πολυήμερες εκδηλώσεις του Ξινού Νερού

Αναμφίβολα η Κοζάνη είναι η πόλη που έχει την τιμητική της την περίοδο της Αποκριάς, διατηρώντας αναλλοίωτα έθιμα και παραδόσεις αιώνων. Πρόκειται για μια ζωντανή διονυσιακή γιορτή που επαναλαμβάνεται από τους κατοίκους της τους τελευταίους τρεις αιώνες, πυρήνας αυτής της γιορτής είναι οι Φανοί. 

Οι «φανοί» στην Κοζάνη

Οι φανοί της Κοζάνης στηρίζονται στην αυθόρμητη συμμετοχή των κατοίκων της, οι οποίοι τους ετοιμάζουν και πρωτοστατούν στο γλέντι με τα παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια ή τα λεγόμενα «ξινέτροπα ή σκωπτικά». Οι φανοί σε όλη την πόλη ανάβουν κατά τις 8 το βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς, κι αμέσως οι άνθρωποι της γειτονιάς ξεκινούν το τραγούδι. Οι παρευρισκόμενοι σχηματίζουν έναν κύκλο γύρω από τη φωτιά με τον κορυφαίο τραγουδιστή στην κορυφή του χορού και με ρυθμικό τρόπο επαναλαμβάνουν τα λόγια του υπό το χτύπημα των χεριών τους. Το κέφι αρχίζει να ανεβαίνει, το κρασί ρέει άφθονο, οι παραδοσιακές κοζανίτικες πίτες, τα γνωστά «κιχιά», κυκλοφορούν παντού και ο κύκλος γύρω απ' το βωμό μεγαλώνει. Στην αρχή λέγονται τραγούδια της αγάπης και του έρωτα, και ορισμένα εμπνευσμένα από τα κατορθώματα των κλεφτών κατά την Επανάσταση του 1821.

Τα πιο τολμηρά λέγονται στη συνέχεια που είναι σκωπτικά και διακωμωδούν άνδρες και γυναίκες. Υπάρχουν όμως και κάποια που είναι μόνο για μεγάλους τα λεγόμενα «ξινέντροπα», είναι πολύ αθυρόστομα και τραγουδιούνται αργά το βράδυ, «τις ώρες δηλαδή που τα παλιά τα χρόνια οι γυναίκες με τα παιδιά επέστρεφαν στα σπίτια τους». Αυτή είναι και η πιο χαρακτηριστική στιγμή σε όλη τη διάρκεια των αποκριάτικων εκδηλώσεων στην Κοζάνη. 

Οι «μπουμπούνες» της Καστοριάς και του Λεχόβου

Είναι μεγάλες φωτιές που ανάβουν στην πόλη της Καστοριάς, καθώς και στην Τ.Κ. Λεχόβου του Δήμου Αμυνταίου. Την Κυριακή της μεγάλης Αποκριάς μικροί και μεγάλοι συγκεντρώνονται στις γειτονιές και ανάβουν τη φωτιά, ενώ ορχήστρες με πνευστά και χάλκινα παίζουν τοπικούς σκοπούς, τα κεράσματα που έχουν ετοιμάσει οι άνθρωποι της γειτονιάς και το κόκκινο κρασί δίνουν και παίρνουν με το γλέντι να διαρκεί έως τα ξημερώματα.

Οι «μπουμπούνες» . Ένα έθιμο που οφείλει την προέλευση του στο ερχομό των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη γύρω στο 1926. Το έθιμο έχει σαν σκοπό το καλωσόρισμα της Άνοιξης και την αρχή της σποράς της γης με ελπίδες για μια καλή σοδιά.

Καρναβάλι του Ξινού Νερού Φλώρινας

Οι αποκριάτικες εκδηλώσεις στο Ξινό Νερό Φλώρινας του Δήμου Αμυνταίου,  διακρίνονται για την σάτιρα, τον αυτοσαρκασμό και την έντονη διακωμώδηση των πάντων.  Ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού είναι ο διοργανωτής των αποκριάτικων πολυήμερων εκδηλώσεων, οι οποίες είχαν επικρίθηκαν αυστηρά, την εποχή που Μητροπολίτης Φλώρινας, ήταν ο μακαριστός Αυγουστίνος Καντιώτης. Τελικώς  οι εκδηλώσεις κατάφεραν να επιβιώσουν στο χρόνο και σήμερα στο Ξινό Νερό χτυπάει η καρδιά του Καρναβαλιού στον Νομό Φλωρίνης, με αποκορύφωμα την παρέλαση αρμάτων και πεζοπόρων ομάδων την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.